در بخش اول مقاله که تقریباً ۵ ماه پیش منتشر شد در مورد تولد سابمارینر و تبدیل شدنش به یکی از ساعت‌های ماندگار تاریخ نوشتم. در آن مقاله خواندیم پشت پرده تولد رولکس Jeanneret بود که مدیران رولکس را متقاعد کرد تا ساعتی را روانه بازار کنند که قابل استفاده در هر موقعیت و مکانی باشد. البته در آن زمان ساعت‌هایِ غواصی به عنوان یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارهایِ غواصیِ اشباع تبدیل شده بودند و رقابت جالبی نیز بین کمپانی‌های ساعت‌سازی در طراحی و تولید ساعت‌های غواصی شکل گرفت. رقابتی که سبب رشد و توسعه این ژانر در دنیای ساعت شد و خروجی آن وجود ساعت‌های بی‌نهایت زیبایی‌ست که شاید امروزه از آن‌ها مثل قرن بیستم برای غواصی استفاه نمی‌کنیم اما بخش مهمی از استایل افراد علاقه‌مند را تشکیل می‌دهند ساعت‌هایی که از وِت‌سوت (لباس غواصی) تا کت‌و‌شلوار قابل استفاده هستند.
البته که علاقه شدیدم به ساعت‌های غواصی سبب شده که توجه زیادی نسبت به آن‌ها در محتواهای واچوفایل داشته باشم اما واقعاً بخش مهمی از کاتالوگ و کالکشن برندها را همین ساعت‌ها تشکیل می‌دهند. فرقی نمی‌کند که یک ساعت ۱۰۰ دلاری کاسیو غواصی بخرید یا یک رولکس سابمارینر ۱۶,۰۰۰ دلاری همه افراد علاقه‌مند به دنیای ساعت باید یکی از آن‌ها را در کلکسیون ساعت‌های خودشان داشته باشند.
در بخش اول از رفرنس ۶۲۰۴ که در سال ۱۹۵۳ طی نمایشگاه بازل به عنوان اولین سابمارینر عرضه شد پرداختم و در نهایت مقاله را با توضیح مختصر رفرنس ۱۶۸۰ یعنی تا پایان سال ۱۹۷۹ به پایان رساندم. در بخش دوم نگاه عمیق‌مان به سابمارینر از رفرنس ۱۶۸۰۰ شروع می‌کنیم و روند تکامل این سری تا پایان سال ۲۰۲۲ بررسی خواهیم کرد.
در پایان مقدمه مقاله باید نکته مهمی را برای شما واچوفایلی‌ها ذکر کنم که این مطالب فقط مختصری از تکامل و تغییرات سابمارینرها هستند پس اگر می‌خواهید به صورت حرفه‌ای دنیای رولکس را مطالعه کنید باید هر رفرنس را به صورت کاملاً دقیق و با مطالعه منابع مختلف مورد بررسی قرار دهید.
سابمارینر ۱۶۸۰۰، ۱۶۸۰۸، ۱۶۸۰۳ و ۱۶۸۰۰۰
رولکس بعد از محبوبیتی که پنجره تقویم در رفرنس ۱۶۸۰ پیدا کرد تصمیم گرفت که این Complication پای ثابت سابمارینرها باشد یا بهتر است بگویم که عدسی سایکلاپس به یک عضو همیشگی سابمارینرها تبدیل شد. از سال ۱۹۷۹ رولکس سابمارینرهایِ رفرنس ۵ رقمی را به بازار عرضه کرد و البته سابمارینرهای پنج رقمی شاهد حضور اولین رولکس‌های Two-Tone نیز بودند. اما در سال ۱۹۷۹ رولکس تصمیم گرفت دو مدل تمام استیل با رفرنس ۱۶۸۰۰ و تمام طلا با رفرنس ۱۶۸۰۸ را به بازار عرضه کند. باید اضافه کنم مدل تمام استیل تا سال ۱۹۸۸ و مدل تمام طلا چه با صفحه/بزل سیاه و صفحه/بزل آبی تا سال ۱۹۸۷ عرضه شدند. سریهای جدید شامل تغییراتی نظیر اضافه شدنِ شیشه‌هایِ Sapphire، موومنتِ ۳۰۳۵ با فرکانس بیشتر بودند. اما رولکس پس از دوسال عرضه بالاخره توانست بزل‌های یک‌طرفه را به سابمارینرها اضافه کند اما این پایان تغییرات نبود چراکه صفحه‌های مات با نشانگرهای Painted از سال ۱۹۸۴ از سابمارینرها حذف شد و در عوض صفحات درخشان با نشانگرهایی که پایه آن‌ها طلا سفید بود به این سری افزوده شد که به آن‌ها صفحات Glossy گفته می‌شود. و در یک اقدام جالب رولکس رفرنس جدید ۱۶۸۰۰۰ را فقط به مدت یک سال در بازه زمانی ۱۹۸۸ تا ۱۹۸۹ عرضه کرد و این مدل اولین سابمارینری بود که در آن از استیل ۹۰۴L استفاده می‌شد. یا به عبارتی پایه‌گذار این متریال برای نسل‌هایِ بعدیِ سابمارینرها بود.
تقریباً زمانی که رولکس تصمیم گرفت صفحات Glossy را به سابمارینرها اضافه کند برای اولین بار ترکیبی از دو متریال استیل و طلا را وارد خانواده سابمارینرها کرد و به همین جهت رفرنس ۱۶۸۰۳ متولد شد و این مدل تا اواخر سال ۱۹۸۷ در کاتالوگ رولکس باقی ماند. البته باید اضافه کنم که برخی از ورژن‌های اولیه این رفرنس دارای نشانگرهای Nipple بودند که بسیار کمیاب می‌باشند. رفرنس ۱۶۸۰۳ با دو ورژن صفحه/بزل آبی و صفحه/بزل سیاه عرضه شده بود.
سابمارینر ۱۶۶۱۰، ۱۶۶۱۸ و ۱۶۶۱۳
به آخرین نسل رفرنس‌های پنج رقمی می‌رسیم، مدل‌هایی که نزدیک به دو دهه تولید شدند و به آن‌ها به علت محبوبیت‌شان و همچنین کالیبر افسانه‌ای ۳۱۳۵ لقب The Last of the Best داده‌اند. (البته ورژن‌های بدون تقویم نیز در این دسته قرار می‌گیرند که جداگانه بررسی خواهم کرد.)
سریهای جدید تغییر قابل توجه‌شان کالیبر ۳۱۳۵ بود و علاوه بر آن رولکس ماده روشنایی LumiNova را نیز از اواخر دهه ۹۰ به این سری اضافه کرد و البته یکی دیگر از تغییرات حذف سوراخ قاب در قسمت سربند و همچنین اضافه شدنِ لینکِ پایانی توپُر بود که به آن Solid End Link می‌گویند. البته این لینک پایانی سبب سنگین‌تر شدن ساعت و همچنین افزایش مقاومت بند آن بود اما اگر مانند من دچار وسواس روی سوراخ قاب هستید یا به عبارتی قاب سوراخ‌دار را می‌پرستید این حذفِ سوراخِ قاب شاید برایتان خوشایند نباشد! (به هر حال دنیای ساعت در حال پیشرفت بوده و نباید انتظار داشت که ساعت‌ها به روز نشوند وگرنه مرز بین وینتج و مدرن از بین خواهد رفت!)
البته بعضی از فروشندگان و کلکسیونرهای ساعت تمایل زیادی دارند که رفرنس‌های ۱۶۶۱X را در رده ساعت‌های وینتج رولکس قرار دهند اما با توجه به سال عرضه ساعت و همچنین متریال‌های مدرنی نظیر شیشه Sapphire، ماده LumiNova، کالیبر ۳۱۳۵ و صفحات Glossy من آن‌ها را در رده ساعت‌های نئو وینتج قرار می‌دهم. و به حق که این سری در کنار مدلهای بدون تقویم پایان باشکوهی برای سابمارینرهای کلاسیک بودند.
مدل تمام استیل تا سال ۲۰۱۰ در کاتالوگ رولکس ماندگار شد ولی مدلهای تمام طلا یعنی رفرنس ۱۶۶۱۸و مدلهای استیل/طلا به رفرنس ۱۶۶۱۳ تا سال ۲۰۰۸ تولید شدند.
رولکس سابمارینر ۱۴۰۶۰ و ۱۱۴۰۶۰M
آخرین نسل سابمارینرهای بدون تقویم که در بخشِ اولِ مقاله بررسی کردیم مربوط به رفرنس ۵۵۱۳ بود که نزدیک به ۲۷ سال توسط رولکس تولید می‌شدند. و درنهایت همراه با سابمارینرهایِ تقویم‌دارِ مدرن رولکس تصمیم گرفت رفرنس ۱۴۰۶۰ را از سال ۱۹۸۹ تولید بکند. اما عجیب‌ترین تصمیم مدیران رولکس این بود که برای سری اول این سابمارینرها کالیبر ۳۰۰۰ را که گواهی کرونومتر نداشت در نظر گرفت که به دلیل وجود کلمه Submariner و ۱۰۰۰ft = 300m در قسمت بالای عدد ۶ به Two-Line معروف شدند. و از اواخر قرن بیستم رولکس تصمیم گرفت کالیبر ۳۱۳۰ را که دقت بیشتری داشت برای آن‌ها در نظر بگیرد و در نتیجه رفرنس ۱۴۰۶۰M متولد شد. ورژن‌های اولیه این رفرنس اصلاح شده در کمال تعجب، مجدد گواهی COSC نداشتند و آن‌ها نیز Two-Line بودند. اما از سال ۲۰۰۷ و پس از اخذ گواهی کرونومتر COSC به علت اضافه شدن Superlative Chronometer و Officially Certified به آن‌ها لقب Four-Line دادند. هیچ‌کدام از ورژن‌های ۱۴۰۶۰ دارای لینک پایانی توپُر نبودند و به همین دلیل تا پایان سال ۲۰۱۲ قابشان سوراخ‌دار بود.
رولکس سابمارینر کِرمیت ۱۶۶۱۰LV
سال ۲۰۰۳ مصادف بود با پنجاهمین سالگرد رولکس سابمارینر که رولکس مدل خاصی را با بزل سبز و صفحه سیاه عرضه کرد و این ساعت تا سال ۲۰۱۰ عرضه شد. توجه کنید که این رفرنس لیمیتد ادیشن نبود بلکه ورژن خاصی بود که رولکس تصمیم گرفت به بازار عرضه کند و به دلیل رنگ خاص زیتونی بزل به Kermit شهرت یافت. اگر بزل این ساعت که همانند ۱۶۶۱۰ و ۱۴۰۶۰ آلومینیومی‌ست را فاکتور بگیریم سابمارینر کرمیت قالب سابمارینرهای مدرن را پایه ریزی کرد چرا که قاب ساعت حجیم‌تر شد و همچنین نشانگرهای صفحه بزرگتر شدند که به همین دلیل به آن‌ها Maxi Dial می‌گویند. سری کرمیت از جمله ساعت‌هایی‌ست که ارزش جمع آوری دارد و به علت نوع فونت عدد ۴۰ بزل به دو دسته Flat Four و Pointed Four تقسیم بندی می‌شوند.
سابمارینرهای ۶ رقمی
به نسل جدید سابمارینرها می‌رسیم جایی که رولکس تغییرات زیادی را به این سری اعمال کرد و شاهد حضور بزل‌های سرامیکی، قاب‌های حجیم‌تر ، صفحات مَکسی، افزایشِ سایزِ قاب و … هستیم. برخلاف تصور عموم مردم سابمارینر اولین ساعتی نبود که از بزل سرامیکی استفاده می‌کرد و برای اولین بار سال ۲۰۰۵ ساعت GMT-Master II تمام طلا با صفحه سبز به بزل Cerachrom مجهز شد. سرامیک به دلیل پاتینا نشدن محبوبِ کلکسیونرهایِ ساعت نیست اما نمی‌توان انتظار داشت تا رولکس به استفاده از متریال‌های قدیمی ادامه دهد چرا که سیاست رولکس پایبند بودن به ریشه‌هایش و به‌روز کردن آن‌هاست.
رولکس ابتدا تصمیم گرفت مدلهای تمام طلا را مدرن کند و به همین جهت از سال ۲۰۰۸ رفرنس ۱۱۶۶۱۸LN با متریال طلای زرد و صفحه/بزل سیاه، رفرنس ۱۱۶۶۱۸LB با متریال طلای زرد و صفحه/بزل آبی و رفرنس ۱۱۶۶۱۹LB با متریال طلای سفید و صفحه/بزل آبی را عرضه کرد. مورد سوم به دلیل رنگ خاص آبی آن به Smurf معروف شد اما این ورژن به دلیل شباهتش به سابمارینرهای استیل به آن محبوبیتی که انتظار می‌رفت دست نیافت. ضمن این که رولکس تولید این مدل را در سال ۲۰۲۰ متوقف کرد. اگر به تصاویر دقت کنید قاب ساعت‌ها حجیم‌تر شد اما سایز قاب همان ۴۰ میلی‌متر باقی ماند و همچنین برای افزایش خوانایی ساعت صفحات درخشان‌تر و نشانگرها و عقربه‌ها کمی بزرگتر شدند. این سری به همان کالیبرهای ۳۱۳۰ مجهز بودند.
یک سال پس از عرضه مدل‌هایِ تمام طلا سری Two-Tone جدید معرفی شد. از لحاظ تکنیکی این رفرنس‌ها هیچ تغییر خاصی نسبت به نسل قبل خود نداشتند و فقط یک سری تغییرات اصلاحاتی که برای ورژن‌های تمام طلا اعمال شده بود برای آن‌ها نیز صورت گرفت. این رفرنس‌ها نیز تا سال ۲۰۲۰ در کاتالوگ رولکس باقی ماندند.
از سال ۲۰۱۰ رولکس بالاخره تصمیم گرفت ورژن‌های تمام استیل خود را نیز آپدیت کند و علاوه بر آپدیت، مدل جدیدی را نیز به مجموعه خود اضافه کرد و آن یک سابمارینر تمام استیل با صفحه/بزل سبز بود که توسط اهالی ساعت به رولکس هالک معروف شد. این ساعت‌ها نیز قاب حجیم و صفحه مَکسی داشتند و کالیبر آن‌ها نیز ۳۱۳۵ بود. و در نهایت سری بدون تقویم با رفرنس ۱۱۴۰۶۰LN از سال ۲۰۱۲ که را که دقیقا مشابه سری تقویم‌دار بود وارد بازار شد.
تمامیِ رفرنس‌هایِ مدرنِ ۴۰ میلی‌متری که گفته شد در سال ۲۰۲۰ از کاتالوگ رولکس حذف شدند و از سال ۲۰۲۰ تا به امروز رولکس سریهای جدید سابمارینر را با موومنت‌های جدید و همینطور قاب ۴۱ میلی‌متر عرضه کرده است. و البته این قاب علی‌رقم افزایش یک میلی‌متری کمی از حالتِ حجیم‌ترِ نسلِ قبلِ خود فاصله گرفته و لاگ‌های ساعت کمی باریکتر شدند و همچنین محافظ پیچ کوک کمی جم‌وجورتر شده و این تغییرات اندک سبب شده تا ۱ میلی‌متر افزایش سایز قاب به چشم نیاید. شاید بیشترین تغییر مربوط به کالیبر باشد چراکه این بار از کالیبر ۳۲۳۵ برای مدلهای تقویم‌دار و ۳۲۳۰ برای بدون تقویم استفاده شد. تفاوتِ قابلِ توجه این کالیبر با ۳۱۳۵ وجود سیستم دنگ جدید رولکس یعنی Chronergy و باریکتر شدن قوطی فنر و به دنبال آن افزایش سایز فنر اصلی و در نهایت افزایش توان ذخیره انرژی تا ۷۰ ساعت بوده است. البته تفاوت‌های جزئی دیگری نیز این دو کالیبر با یکدیگر دارند.
تمامی ورژن‌ها به لحاظ متریال و رنگ صفحه/بزل مشابه نسل قبل بودند اما دو مدل ۱۲۶۶۱۰LV و ۱۲۶۶۱۹LB تفاوت دارند. رفرنس ۱۲۶۶۱۰LV دقیقا مشابه رولکس کرمیتی‌ست که ذکر شد اما با سایز ۴۱ و کاملا مدرن که به آن برای تمیز دادنش با کرمیت، استارباکس می‌گویند. رفرنس ۱۲۶۶۱۹LB مشابه سری Smurf است اما این بار رولکس ترجیح داده از ترکیب بزل آبی و صفحه سیاه استفاده بکند. و در ادامه لیست رفرنس‌های فعلی سابمارینر را مشاهده می‌کنید.
دوباره تاکید می‌کنم مطالبی که خواندید خلاصه‌ای از جزییات هر رفرنس بود اگر کلکسیونر یا علاقه‌مند هستید ورژن‌های قرن بیستمی متنوع هستند و هر کدام نیازمند ساعت‌ها تحقیق و مطالعه! و در پایان چیزی به نمایشگاه‌های سال ۲۰۲۳ باقی نمانده و سال ۲۰۲۳ مصادف با ۷۰ سالگی سابمارینر است به نظر شما رولکس برای این سالگرد که مصادف با ۶۰ سالگی دیتونا نیز هست چه تغییراتی را به این سری‌ها اعمال خواهد کرد؟ آیا رفرنس جدیدی متولد خواهد شد؟ آیا شاهد یک سابمارینر Destro خواهیم بود؟
«بخش اول مقاله»
